زادگاه عزت نفس کجاست؟
عزت نفس همراه ما زاده می شود و با تایید و تشویق های دیگران و اطرافیانمان به تدریج تقویت و قوی می گردد. کیفیت روابط ما بخصوص در دوران رشد کودکی اهمیت ویژه ای دارد. مادری که بتواند نیازها و احساسات کودک خود را به سرعت و به درستی درک کند و واکنش مناسبی نسبت به آنها انجام دهد، کودک نیز نسبت به هر آنچه مربوط و متعلق به خودش است باور مثبت و واقعی پیدا می کند.
بی توجهی والدین به کودک و نیازها و احساسات او و عدم انجام واکنش صحیح در مقابل رفتارهای او این باور مخرب را در وی می سازد که: “من موجود خوب و دوست داشتنی نیستم” و این یعنی صدمه شدید بر عزت نفس کودک.
هم بازیها هم نقش تعیین کننده ای در رشد سالم عزت نفس دارند. آنها به کودک کمک می کنند تا به توانایی ها، قابلیت ها و خوبی های خود پی برده و دید مثبتی به خود و دیگران و ارتباط با دیگران پیدا کند.
احساس عزت نفس در نوجوانان از نگرش والدین و معلمان و همسالانشان نسبت به آنها نشات می گیرد.
عوامل شکل گیری عزت نفس سالم در کودک عبارتند از:
- شنیده شدن
- تحسین شدن
- احترام دیدن
- ابراز محبت
- مورد توجه بودن
- کسب موفقیتهای کوچک
و عوامل شکل گیری عزت نفس ضعیف در کودک عبارت است از:
- انتقاد و سرزنش
- تنبیه
- نادیده گرفتن
- مسخره کردن
- تحقیر
- توقع و انتظار غیرواقع بینانه
- شکست
- مقایسه شدن
- تنهایی
افرادی که عزت نفس پایینی دارند در طی سال ها جنگیدن با این مشکل می آموزند که چگونه نقش بازی کنند و گاهی این افراد در نقش خود گیر می کنند. بعد از آن ممکن است پشت نقاب شخصیت نقش خود مخفی شوند و در یک دنیای کاملا غیرواقعی زندگی را ادامه دهند. بعد باورشان می شود که مشکلی ندارند و این دیگران هستند که دچار مشکل اند و یا سرنوشت آنها اینگونه است و باید خود را با شرایط تطبیق دهند.
علائمی که در این افراد می بینید به شرح زیر است:
این فرد پذیرش هر اشتباهی را به حساب تحقیر خود می گذارد. به شدت احساس شرم و خجالت می کند اما این شرم و خجالت درونی است و اکثر مواقع در ظاهر و رفتار فرد نمایان نیست. کمتر احساس گناه می کند. احساس بی کفایتی و بی لیاقتی مخصوصا به صورت مخفی در ذهن او سرکوب شده است. عموما اشتباهات خود را به دیگران نسبت می دهد.
فرد با عزت نفس پایین از روبرو شدن با واقعیت هراس دارد و معمولا در یک فضای ذهنی شخصی به سر می برد.
در یک حالت بیم و ترس فراگیر از افشا شدن خود، به سر می برد. از شکست و نابودی می ترسد و کمتر به دنبال موفقیت می رود. زود دلسرد می شود، بنابراین دیگران به راحتی می توانند او را دلسرد کنند. نظر و قضاوت دیگران در مورد او، بسیار مهمتر از نظر خود فرد است. و در جمع تک رو و تخریبگر دیگران است.
این افراد گاهی ولخرجی های بیش از حد برای پوشاندن ضعف و بدی حال درون می کنند. ضمنا وابستگی شدید به دیگران دارند و قدرت نه گفتن ندارند، و اگر نه بشنوند به شدت به هم می ریزند.
حال این سوال پیش می آید که بسیاری از ما در گذشته که نمی توانستیم رفتارهای والدین مان در دوران کودکی، و یا واکنش های همسالان، معلمان و دوستان گذشته مان را کنترل کنیم. پس اگر در حال حاضر دچار عزت نفس پایین باشیم و درمقابل آسیب خوردن از آن قرار گرفته باشیم چه کنیم؟
خبر خوب این است که عزت نفس مهارتی است که می توانید در هر دوره از زندگیت بیاموزید. عزت نفس یک مهارت اکتسابی است یعنی با افزایش آگاهی و تلاش در تمرینهای تخصصی می توانید سلامت عزت نفس خود را پیدا کنید.
برای تعیین میزان عزت نفس خود می توانید از پرسشنامه تخصصی “عزت نفس کوپر اسمیت” استفاده کنید. این پرسشنامه را در همین سایت پیدا کنید، بخوانید و پاسخ دهید و از نتیجه آن مطلع شوید.
لیدا متقیان – روانشناس بالینی
