اثربخشی درمانگری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر باورهای فراشناختی و راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان زنان مطلقه

این مقاله برگرفته از پایان­نامۀ کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی است                           email:fariba.mili63@gmail.com

چكيده

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمانگری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر باورهای فراشناختی و راهبردهای نظم­جویی شناختی هیجان زنان مطلقه بود. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شبه‏آزمایشی با پیش­آزمون و پس­آزمون و گروه کنترل بود. بدین منظور تعداد 30 نفر (15 نفر گروه کنترل و 15 نفر آزمایش) از زنان مطلقه مراجعه کننده به کلینیک دکتر متقیان شهر تهران به صورت نمونه­گیری تصادفی انتخاب شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از مقياس نظم­جویی شناختی هیجانی و باورهای فراشناخت استفاده شد. پس از اجرای پیش آزمون، مداخله (درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد) طی 8 جلسه 5/1 ساعته به گروه آزمایش ارایه گردید. پس از پایان برنامه مداخله­ای، از هر دو گروه پس­آزمون گرفته شد. روش تحلیل داده­ها در سطح استنباطی با استفاده از تحلیل کواریانس چند متغیره انجام شد که نتایج یافته ها نشان داد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث بهبود باورهای فراشناختی و همچنین راهبردهای نظم­جویی شناختی هیجان زنان مطلقه گردیده است بنابراین می­توان از درمان پذیرش و تعهد به عنوان یک درمان تاثیرگذار بر متغیرهای فوق نام برد. (05/0> P).

کلید واژگان: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، نظم­جویی شناختی هیجان،  باورهای فراشناخت، زنان مطلقه.

Abstract              

 The purpose of this study was to investigate the effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy on Metacognitive Beliefs And Cognitive Emotion Regulation, strategies women were divorced which is a trial research project Pre-test – Post-test An unequal control group was used, statistical community of this study Includes all divorced women referring to the clinic Dr. Motaghian was in Tehran. The research sampl  consists of 30 people) 15 controls and 15 examination group ( Of these women which were selected by random sampling To scale up information Cognitive Emotional Regulation and Metacognitive Beliefs were used After performing pre-test, intervention)  Acceptance and Commitment Therapy(  dduring 8 sessions 1 hour and a half The experimental group was presented, After the end of the intervention program both groups were subjected to post-test. data analyzing method in two descriptive and inferential levels the results showed the effectiveness of Acceptance and Commitment therapy on Metacognitive Beliefs and Cognitive Emotion Regulation strategies divorced women have been effective. (P< 0/05)

Keywords: Acceptance and Commitment Therapy, Cognitive Emotion Regulation, Metacognitive Beliefs, Divorced women.

مقدمه

امروزه مشکلات اجتماعی در ابعاد گوناگون باعث گردیده تا تعداد موارد طلاق، افزایش یافته و میانگین سن طلاق کاهش پیدا کند. زنان مطلقه در عصر حاضر معمولا عهده­دار مسئولیت­های  هستند که باعث وارد شدن تنیدگی ^[1] به این افراد شده و سازگاری آنان را با مشکل مواجه می­سازد(تورینگتون، 2012). پیامدهای منفی طلاق در زنان مطلقه متنوع­تر از مردان است زیرا زنان مطلقه به دلیل داشتن محدودیت­های اجتماعی و فرهنگی، بعد از جدایی با مصائب بیشتری روبرو هستند که باعث فشار روانی بیشتری به این افراد می­شود(خجسته مهر، فلاحی، حجاری و سودانی، 1396). و بنابراین با اطمینان می­توان گفت زنان مطلقه يكي از آسيب­پذيرترين اقشار جامعه هستند(جمشیدیان، 1393).

بی­تردید ساختار خانواده عاملی است برای رشد مهارت­های تنظیم هیجان پس زمانی که بنیان خانواده سست شود پاسخ­های هیجانی نامناسب در مواجهه با فشارهای روانی از جمله احساس غمگینی، پریشانی و راهبردهای ناصحیح تنظیم هیجان موجب پریشانی­های عاطفی در بین افراد می­شود(یراحی، مرادی و یحیی­زاده، 2016). جعفری ندوشن، زارع، حسینی هنزایی و پورصالحی (1394) نشان دادند که زنان مطلقه در سلامت­روان و نظم­جويي هیجانی تفاوت معنی­داری با زنان متاهل دارند و نتایج مطالعه از پایین بودن سطوح سلامت­روان و نظم­جويي هیجانی در بین زنان مطلقه حکایت داشت. بنابراین به نظر می­رسد یکی از مشکلاتی که پس از طلاق، دامن­گیر زنان مطلقه می­شود مشکلات هیجانی است. هيجان را مي­توان واكنش­هاي زيست­شناختي به موقعيت­هايي دانست كه آن را يك فرصت مهم يا چالش برانگيز ارزيابي مي­كنيم و اين واكنش­هاي زيستي با پاسخي كه به آن رويدادهاي محيطي مي­دهيم، همراه مي­شوند (گرانفسکی و کراچی، 2015). اين توانايي كه نظم­جويي هيجان^[2] ناميده مي­شود، فرآيندهاي دروني و بیروني است كه مسئوليت كنترل، ارزيابي و تغيير واكنش­هاي عاطفي فرد را در مسير تحقق يافتن اهداف بر عهده دارد(مشهدی، میردورقی و حسنی، 1390). و نظم­جويي هيجان، يك اصل اساسي در شروع، ارزيابي و سازماندهي رفتار سازگارانه و هم چنين جلوگيري از هيجان­هاي منفي و رفتارهاي ناسازگارانه محسوب مي­شود(بار-آن و پارکر ، 2012).

از سوی دیگر لورنز، ویکرامان، کانگر، الدر (2006) با مطالعه اثرات کوتاه­مدت و بلندمدت طلاق بر زنان به این نتیجه رسیدند که زنان مطلقه به طورمعناداری در سال­های اول بعد از طلاق، سطوح بالاتری از فشار و پریشانی روانی و در یک دهه بعد سطوح بالاتری از بیماری را نشان داده و نیز این زنان سطوح بالاتری از حوادث پر­استرس زندگی که در نهایت به افسردگی منجر می­شد را تجربه می­کنند. باورهای فراشناختی در سبب­شناسی و پایداری اختلال اضطراب و افسردگی نقش موثری دارد(کوکران و سگال، 2008). در نتیجه طلاق برای تعداد زیادی از افراد واقعه­ایست که منجر به ایجاد آسیب می­شود.

بر اساس نظریه پردازی­های اخیر، فراشناخت ^[3]یکی از عوامل مهم در توسعه و تداوم اختلال­های روان­شناختی بعد از یک حادثه آسیب­زا است. فراشناخت­ها بر پردازش هیجانی و واکنش­های مربوط به آسیب، از طریق تاثیر دانش و راهبردهای فراشناختی بر روی تغییر باورها و نیز تعبیر و تفسیر علائم خاص نظیر افکار مزاحم اثر می­گذارد(ولز، کوکران و سگال، 2008). فراشناخت، به ساختارها، دانش و فرایندهای روان­شناختی اشاره می­کند که با کنترل، تغییر و تفسیر افکار و شناخت­ها سر­و­کار دارد(ولز،2000). فراشناخت مفهومی چندوجهی است که دربرگیرندة دانش، فرایندها و راهبردهایی است که شناخت را ارزیابی، نظارت یا کنترل می­کند. رویکرد فراشناختی بر این باور است که افراد به این دلیل در دام ناراحتی­های هیجانی گرفتار می­شوند که فراشناخت آنان به الگوی خاصی از تجربه­های درونی پاسخ می­دهد و موجب تداوم هیجان­های منفی و تقویت باورهای منفی می­شود(احمدی، 1390به نقل از شاره و علی مرادی، 1392).

[1]. Stress

[2]. Emotion Regulation

[3]. Metacognitive Beliefs

برای مطالعه فایل PDF این مقاله می توانید روی این لینک کلیک کنید.